Enflasyon şüphesiz son zamanların en fazla kullanılan kelimelerinden bir tanesi. Ülkemizdeki yüksek enflasyon ve alın gücündeki düşük ekonomik olarak zor günlere işaret ediyor.
Ülkemizde enflasyon verisi TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) tarafından açıklanmaktadır. En son 2023 Aralık ayı enflasyon verisi açıklandı ve memur maaşları enflasyon verisine göre belirlendi. ( Bkz. 2024 Enflasyon Oranı) TÜİK yaptığı açıklama ile 2023 Aralık ayı enflasyonunu yüzde 2,93 olduğunu 2023 yılının toplam enflasyonunun ise yüzde 64,77 olduğunu paylaştı.
İçerikler
Enflasyon Nedir?
Enflasyon en temel tanımı ile “fiyat düzeyinin sürekli ve hissedilir olacak şekilde artışı” olarak tanımlanabilir. Bu artış aynı miktar para ile alınabilen ürün veya hizmetlerdeki azalışı ifade etmektedir.
Enflasyon hesaplamasında bir mal ve hizmetler grubu tüketicilerin tercihlerine göre seçilir ve bir sepet oluşturulur. Bu sepetteki ürünlerin fiyatındaki ani ve tek seferlik değişimler enflasyonu oluşturmamakla birlikte enflasyon olabilmesi için ürün gruplarında sürekli artış olması gerekmektedir.
En basit örnek ile cebimizdeki 10 lira ile marketten 10 ürün alabiliyorken yine 10 lira ile artık 3 ürün alabiliyorsanız bu durum enflasyondan başka birşey değildir.
Enflasyon ölçümü esnasında daha önce bir çok kez duymuş olabileceğiniz ÜFE (Üretici Fiyat Endeksi) ve TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi) fiyat endeksleri üzerinden yapılmaktadır. Enflasyon verileri haftalık, aylık, yıllık, toplam gibi sürelerde yapılabilir. Ülkemizde aylık, son 6 aylık ve yıllık enflasyon üzerinden zam, maaş hesaplamaları gerçekleştirilmektedir.
ÜFE (Üretici Fiyat Endeksi): Enflasyonun üreticiler üzerindeki etkisini gösteren endekstir. Çalışan maaşı, enerji fiyatları, hammadde fiyatları gibi ana kalemlerdeki fiyat değişimlerini gösterir.
TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi): Halkın yani bizlerin markete girdiğinde karşılaşılan fiyatların sürekli artışıdır.
TÜİK 2023 Aralık ayı için yüzde 2,93 olduğunu 2023 yılının toplam enflasyonunun ise yüzde 64,77 olduğunu açıklamıştı. Peki nedir bu değerler?
TÜİK verisine göre tüketim sepetindeki ürünleri kasım ayında 100 TL’ye alabiliyor iken Aralık ayında 102,93 TL’ye alabilir duruma geldik. Yıllık enflasyona bakar ise 2022 Aralık sonunda 100 TL’ye aldığımız sepetteki ürünleri 2023 Aralık ayında 164,77 TL’ye alabilir duruma geldik.
Enflasyon Neden Sürekli Yükselir?
Enflasyon artışı bir ülkedeki ekonomi politikaları ile doğrudan alakalıdır. Bunun yanında talep artışı, maliyetlerdeki artışlar enflasyona sebebiyet verebilmektedir. Talep enflasyonu ve maliyet enflasyonu olarak iki başlıkta açıklamaya çalışalım.
Talep Enflasyonu
Bu durumu en basit örnek 2022 yılında araba fiyatlarındaki artıştır. Pandemi dönemindeki çip üretiminin azalması nedeniyle araba üretimi azaldı ve buna ters bir şekilde arabalara olan talepte aşırı artış oldu. Arzın az olması talebin fazla olması elde bulunan araba fiyatlarının artmasına sebebiyet verdi. Buna araba enflasyonu diyebiliriz.
Bir başka güncel örnek ise Rusya – Ukrayna savaşında yağ yüklü gemilerin ülkemize gelememiş olması yağ stoklarının biteceği korkusuyla birleşip halkı yağ stoğu yapmaya itti ve yağ ürünlerine aşırı bir talep oldu. Haliyle yağ fiyatlarında hızlı bir şekilde artış oldu.
Maliyet Enflasyonu
En basit hali ile maliyetlerdeki artışlardan kaynaklı enflasyondur. Yapılan toplam üretimin azalması ile mal veya hizmetlerdeki artışlar olarak yorumlanabilir. Emtia, döviz, petrol fiyatları gibi girdilerin fiyatları arttığında aynı girdi ile üretilen ürün miktarı azalmakta, az olan ürünün ise fiyatı artmaktadır.
Enflasyonun Etkileri Nelerdir?
Bir ülkede enflasyon olması ekonomiyi doğrudan etkilemekte, ekonomik istikrarın ve piyasanın zarar görmesine neden olmaktadır. Ülkede enflasyon olması hem vatandaşa hem devlete zarar vermektedir. Devletler bir üretici olmadığı için zararı doğrudan ve dolaylı vergiler ile vatandaşa yansıtmaktadır. 2023 yılında alınan ekstra MTV (Motorlu Taşıtlar Vergisi) bu konu için güzel bir örnektir.
Ülkede yaşanan sürekli yüksek enflasyon ekonomik dalgalanmalara, piyasaya güvenin azalmasına ve haliyle para hareketlerinin yavaşlaması ile ticaretin düşmesine neden olur.
Paramın Değerini Nasıl Korurum?
Enflasyonun sürekli yüksek olduğu ülkelerde paranın değerini korumak oldukça zordur. Enflasyonist ülkeler paranın değerini korumak için faiz artışına gitmekle birlikte bir çok önlem almaya çalışmaktadır.
Paranızın değerinin korumanın en etkili yolu yatırım yapmaktadır. Örneğin elimizde 1000 TL olsun bir araba almak için birikim yapmaya çalışalım. Eğer arabanın fiyatı birikim yapmanızdan daha hızlı artıyor ise arabanızı alamayacağınız bir gerçektir. Arabayı alabilmek için birikim yaparken mevcut paranızı TL değerinin artacağı yatırım araçlarında değerlendirmeniz en mantıklısı olur.
Yatırım olarak dolar, euro, altın alınabileceği gibi hisse alımı gibi yatırım araçlarını da kullanabilirsiniz.
Enflasyon Nedir? – Videolu Anlatım
Enflasyon Nedir sorusunu ve enflasyonu etkileyen parametreleri uzun uzun yazmaya çalıştık. Enflasyon konusunda MB tarafından hazırlanan basit ve dolu içeriğe sahip videoyu izleyip bilgi seviyenizi artırabilirsiniz.
